Η φύση χάρισε στη Χαλκιδική γη και θάλασσα, γόνιμες και πλούσιες σε αρώματα, χρώματα και ξεχωριστά προϊόντα: ελιές και λάδι με υψηλή θρεπτική αξία και μοναδική γεύση (από το όρος Μελίτων, την Παλλήνη, τον Χολομώντα και τον Πολύγυρο), κατσικίσιο παραδοσιακό τυρί (από τον Χολομώντα), αρωματικό φυτά αλλά και μέλι εξαιρετικής ποιότητας από τη χλωρίδα της Κασσάνδρας, της Σιθωνίας και της βόρειας Χαλκιδικής.
Στις γραφικές και μεγάλες χερσονήσους με τους αμέτρητους κολπίσκους και τα μικροσκοπικά νησάκια, με τα πεύκα να καθρεφτίζονται στη γαλήνια θάλασσα, ο επισκέπτης διαβάζει τις ταμπέλες στους δρόμους (Νέα Μουδανιά, Νέα Φώκαια) και διαπιστώνει πόσο καθοριστική ήταν η παρουσία των Ιώνων προσφύγων και των Κωνσταντινουπολιτών σε τούτα τα μέρη. Εδώ είναι φανερή η συνύπαρξη των ντόπιων εδεσμάτων με τα ανατολίτικα, μια πιο εξεζητημένη πινελιά, όπως το αρνάκι με δαμάσκηνα και ρύζι.
ΕΛΙΑ – ΛΑΔΙ
Η Χαλκιδική, χάρη στο κλίμα και τη μορφολογία του εδάφους, παράγει λάδι και ελιές που ξεχωρίζουν για την ιδιαίτερη γεύση και ποιότητά τους. Τα ελαιόδεντρα της Χαλκιδικής καλλιεργούνται χωρίς χημικές παρεμβάσεις. Πλούσιες σε φαινολογικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά (ουσίες απαραίτητες για τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού), οι ελιές της Χαλκιδικής μεταποιούνται με γνώμονα την ικανοποίηση του καταναλωτή. Η υψηλή θρεπτική αξία και η μοναδική γεύση της ελιάς και του ελαιολάδου της Χαλκιδικής τα έχουν καθιερώσει ανάμεσα στις καλύτερες ποικιλίες του κόσμου. Περιοχές παραγωγής: Όρος Μελίτων, Χερσόνησος Παλλήνης, Υπώρεια Χολομώντα, Κάμποι Πολυγύρου, Ορμύλιας, Ολύνθου και Μουδανιών.
Ελιές, μεγάλες, πράσινες και εντυπωσιακές
Η συγκεκριμένη ποικιλία ελιών (στρογγυλό) ονομάζεται από τους ντόπιους λαδοληά στην Κασσάνδρα, δαφνοληά στον Νικήτα και γαλανό στον Άγιο Νικόλαο.
Στο Μεταγγίτσι καλλιεργούν πάππου προς πάππου μια ιδιαίτερη ποικιλία πράσινης ελιάς, η οποία είναι και βρώσιμη και εξαιρετική για ελαιόλαδο, ανθεκτική στην ξηρασία και το ψύχος. Η καλλιέργεια της ποικιλίας Γαλανό ή Στρογγυλολιά ή Πρασινολιά, όπως είναι αλλιώς γνωστή υφίσταται πριν από το 1855, όπως αποδεικνύεται από τη μέθοδο της δενδροχρονολόγησης που πραγματοποιήθηκε σε υπέργηρα δέντρα του χωριού.
Το 1924 οι κάτοικοι του χωριού Μεταγγίτσι ενώνουν τις δυνάμεις τους και δημιουργούν έναν από τους παλαιότερους συνεταιρισμούς στην Ελλάδα, τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Μεταγγιτσίου. Η καλλιέργεια του Γαλανού ριζώνει για τα καλά τα επόμενα χρόνια, επιβιώνει από μια μεγάλη φωτιά τη δεκαετία του ‘50 και μπαίνει δυναμικά στη νέα χιλιετία με την ετήσια παραγωγή μέχρι και το 2006 να φθάνει τους 1400-1600 τόνους. Σήμερα ο αριθμός των δέντρων ανέρχεται σε 450000 με τους παραγωγούς να φθάνουν τους 300.
Ο στιβαρός και όχι καλά «λαδωμένος», γεμάτος από τους χυμούς των δέντρων πράσινος καρπός μαζεύεται ένας-ένας με το χέρι, για να μην «πληγωθεί» και δημιουργηθούν στίγματα στην επιφάνειά του. Έχει σχήμα ωοειδές, υποστρόγγυλο και καταλήγει σε μια χαρακτηριστική θηλή. Είναι εξαιρετικά λείος και κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης έχει χρώμα στιλπνό πράσινο με μικροσκοπικές λευκές κηλίδες. Όταν ωριμάσει, αποκτά χρώμα ερυθρό και λίγο μελανό.
Οι πράσινες ελιές Χαλκιδικής συγκεντρώνονται σε καλάθια, πλένονται και ακολουθεί η διαδικασία για να μεταβληθούν σε αγγουράκι. Έτσι ονομάζουν οι ντόπιοι τις πράσινες ελιές που η επεξεργασία τους είναι ίδια με εκείνη που ακολουθείται στα λαχανικά που γίνονται τουρσί.
Συχνά στο ίδιο δοχείο ή βάζο, οι γυναίκες της Χαλκιδικής, που φτιάχνουν ελιές για το σπίτι τους, προσθέτουν κομμάτια σέλινου, καρότο ψιλοκομμένο, καυτερή πιπεριά ή και λεπτές φέτες λεμονιού.
Η πράσινη ελιά Χαλκιδικής συνοδεύει μεζέδες τσίπουρου, ούζου ή ρακής. Οι ελιές διατηρούν τη μοναδική τους γευστική φρεσκάδα ακόμη και στο μαγείρεμα. Χαρίζουν την ελαφριά υπόξινη πικράδα τους στα κυνήγια (με αγριογούρουνο, πάπια, λαγός), αλλά και σε συνταγές για κουνέλι ή χοιρινό. κ.ά.
Σήμερα, αλλά και παλαιότερα, συχνά οι παραγωγοί αφήνουν τις μεγάλες ελιές να ωριμάσουν και να μαυρίσουν πάνω στο δέντρο, για να φτιάξουν, μετά από ειδική επεξεργασία με αλάτι, τις μαύρες «σταφιδάτες» ελιές Χαλκιδικής και τις τεράστιες «ζαρωμένες». Οι πρώτες εξάγονται σε πολύ υψηλή τιμή ως βρώσιμες ελιές σε αρκετές χώρες: Αμερική, Καναδά, Γαλλία, Αυστραλία και αλλού.
Γλιστρίτσι με μαύρες ζαρωμένες ελιές Χαλκιδικής. Ήταν το αγαπημένο κολατσιό των αγροτών και κυρίως των ελαιοπαραγωγών, οι οποίοι το απολάμβαναν το χειμώνα δίπλα στο τζάκι (έτριβαν πάνω σε ψημένο ψωμί μια ώριμη θρούμπα).
Μέλι, η Χαλκιδική είναι η «μάνα της μελισοσοκομίιας»
Ανηφορίζοντας το μεσαίο πόδι (Σιθωνία) προς το όρος Μελίτων. Οι μέλισσες ακούραστα συλλέγουν τη γύρη από τους κρόκους και τα άνθη της κουμαριάς. Βλέπεις παντού μικρές ευχάριστες πινελιές, οι πολύχρωμες κυψέλες που ξεπροβάλλουν ανάμεσα στα αιωνόβια πεύκα.
Όσο ανεβαίνετε σε ύψος, το τοπίο αλλάζει. Τεράστιοι ογκόλιθοι, σαν πέτρες ριγμένες από τον ουρανό, ανάμεσα σε μικρά λιβάδια από μοβ κρόκους και τέλος, ένα από τα σημαντικότερα «μουσεία» της ελληνικής φύσης, ο ίταμος, ένα προστατευόμενο είδος δέντρου ηλικίας 2.000 ετών!
Η σπάνια μελισσοτροφική χλωρίδα συνδυασμένη με το κατάλληλο κλίμα, είναι ο ένας βασικός λόγος, που το μέλι «Σίθων» βρίσκεται μεταξύ των καλύτερων μελιών της Ελλάδας και της Ευρώπης.
Το 1952 οι ντόπιοι μελισσοκόμοι δημιουργούν Αγροτικό Μελισσοκομικό Συνεταιρισμό της Νικήτης «Σίθων». Σήμερα ο μεγαλύτερος Συνεταιρισμός Μελισσοκόμων στην Ελλάδα με πάνω από 70.0000 μελισσοσμήνη και 140 μελισσοκόμοι δουλεύουν για το μέλι στο 10%-12% της ετήσιας ελληνικής παραγωγής μελιού!
Καθένας από τους μελισσοκόμους διαθέτει μεγάλες μελισσοκομικές μονάδες – 500 ως 1600 κυψέλες- και έχει αφιερώσει τη ζωή του στην παραγωγή του μελιού. Επαγγελματίες αφοσιωμένοι στο μέλι, μεταφέρουν τις κυψέλες σε όλη την Ελλάδα, ακολουθώντας το δρόμο των λουλουδιών. Παλιότερα οι μετακινήσεις των μελισσιών γινόταν μέσα στη Χαλκιδική. Τώρα, ξεκινούν τη μελισσοκομική τους χρονιά το Νοέμβριο από την Πελοπόννησο ή την κεντρική Ελλάδα και την άνοιξη επιστρέφουν στη Μακεδονία. Εδώ παράγεται ανθόμελο από τον Ιούνιο ως τον Αύγουστο.
Ο Συνεταιρισμός στα 4000τμ των εγκαταστάσεών του, παράγει μια μεγάλη ποικιλία τύπων μελιού. Με στόχο την πιστοποιημένη ποιότητα, ο Συνεταιρισμός δημιούργησε το δικό του εργαστήριο ποιοτικού ελέγχου μελιού. Το μέλι ελέγχεται για την ποιότητά του από το εργαστήριο ποιοτικού ελέγχου που διαθέτει, σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Ελληνικό Ινστιτούτο Μελισσοκομίας και τα δύο κορυφαία ευρωπαϊκά εργαστήρια εξέτασης μελιού APPLICA και QSI. Εκτός από τους μελισσοκόμους του συνεταιρισμούς στο νομό δραστηριοποιούνται πάρα πολλοί μελισσοκόμοι.
Ένα ξεχωριστό προϊόν της περιοχής είναι η Μουντοβίνα ή το τσίπουρο των μελισσοκόμων όπου κάνουν απόσταξη από νερό μέσα στο οποίο βάζουν τις κερήθρες που έσπασαν κατά το μάζεμα του μελιού. Η Αρναία φημίζεται για ένα σπάνιο είδος μελιού, το μέλι σουσούρας.
ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΑ
Οι εδαφοκλιματολογικές συνθήκες, η βλάστηση της Χαλκιδικής και η ισχυρή κτηνοτροφική παράδοση έχουν ως αποτέλεσμα την παραγωγή κτηνοτροφικών παραγόντων υψηλών προδιαγραφών. Το κατσικίσιο παραδοσιακό τυρί Χαλκιδικής, παράγεται από αμιγές κατσικίσιο γάλα και έχει αυξημένη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη. Ο ορεινός όγκος Χολομώντα όπου βρίσκονται οι περισσότερες κτηνοτροφικές μονάδες έχει ιδιάζοντα εδαφοκλιματολογικά στοιχεία και ειδική βλάστηση που συμβάλλουν θετικά στην ευνοϊκή σύνθεση του κατσικίσιου γάλακτος για την παραγωγή τυριού. Με σεβασμό στην παράδοση, οι κτηνοτρόφοι τυροκόμοι της Χαλκιδικής παράγουν σημαντικές ποσότητες φέτας αλλά και κατσικίσιου τυριού, άλμης, πανεράκι πολύ καλό γιαούρτι. Περιοχές παραγωγής: Κεντρική και Βόρεια Χαλκιδική.
Στο δήμο Σιθωνίας και ιδιαίτερα στην δημοτική ενότητα Τορώνης ανθεί η κτηνοτροφία, καθώς στην ορεινή του περιοχή φιλοξενούνται περίπου 20.000 αιγοπρόβατα και 1.500 βοοειδή.
Οι παραγωγοί του αιγοπρόβιου γάλακτος παραδίδουν το γάλα σε εταιρίες γαλακτοκομικών ή σε ιδιωτικά τυροκομεία ή παρασκευάζουν οι ίδιοι τυρί και το προωθούν στην αγορά.
Τα βοοειδή της περιοχής είναι μόνο για κρεατοπαραγωγή και φημίζονται για την ποιότητα τους.
ΨΑΡΙΑ
Οι ψαράδες της περιοχής δουλεύουν στη θάλασσα και διαθέτουν καθημερινά φρεσκότατα ψάρια που μπορεί να τα απολαύσει κανείς μαγειρεμένα στις ταβέρνες της περιοχής ή να τα προμηθευθεί από τα ιχθυοπωλεία που θα βρει σε όλα τα τοπικά διαμερίσματα του Δήμου.
Ένα από τα ομορφότερα σημεία του δήμου μας, και ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια της Ελλάδος, γνωστός προορισμός όσων αγαπούνε το φρέσκο ψάρι αλλά και το αγκυροβόλι των περισσότερων ψαράδων και επισκεπτών με τα πλεούμενά τους, το λιμάνι του Πόρτο Κουφό.
ΚΡΑΣΙΑ
Ακολουθώντας τους παραδοσιακούς τρόπους παρασκευής και χρησιμοποιώντας τις εκλεκτότερες ελληνικές ποικιλίες οιναμπέλου (Λημνιό, Ροδίτη, Αθήρη, Ασύρτικο), σε συνδυασμό με τις ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες (ξηροθερμικό κλίμα) της Χαλκιδικής έχουμε καταφέρει να παράγετε μερικά από τα καλύτερα κρασιά. Επίσης το άγριο ανάγλυφο και ημιγόνιμο του εδάφους, καθώς επίσης το μεράκι και οι συστηματικές επιστημονικές μελέτες καθιέρωσαν την περιοχή ως σημαντική οινοπαραγωγική περιοχή. Οι βιομηχανικές μονάδες του νομού χρόνο με το χρόνο αναδεικνύονται παγκοσμίως για τα νέα προϊόντα που παράγουν χρησιμοποιώντας για την παραγωγή κρασιών όχι μόνο τις πιο εκλεκτές ελληνικές ποικιλίες αλλά και ξένες, κυρίως γαλλικές. Εδώ υπάρχει και ο μεγαλύτερος αμπελώνας της Ελλάδας με 4.750 στρέμματα, το γνωστό για τα εξαίρετα κρασιά του κτήματος «Porto Carras» στο οποίο καλλιεργούνται 27 ποικιλίες.
ΤΣΙΠΟΥΡΟ
Χαρακτηριστικό της περιοχής είναι το τσίπουρο και η κατανάλωσή του. Το τσίπουρο παράγεται από σταφύλια και μέσα από μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διαδικασία που τις περισσότερες φορές καταλήγει σε κανονικό γλέντι. Παραδοσιακά ρακοκάζανα με ξύλα χαρίζουν μια ιδιαίτερη γεύση και η όλη διαδικασία για τους εμπλεκόμενους θυμίζει ιεροτελεστία.
ΜΑΡΜΕΛΑΔΕΣ – ΓΛΥΚΑ
Απ’άκρη σ’άκρη στη Χαλκιδική καλλιεργείται, χωρίς τη χρήση λιπασμάτων, μεγάλη ποικιλία φρούτων εξαιρετικής ποιότητας. Τα υπέροχα σε γεύση φρούτα αποτελούν την πρώτη ύλη για τις γνωστές μαρμελάδες και τα γλυκά κουταλιού που οι γυναίκες της Χαλκιδικής παρασκευάζουν με μοναδική τέχνη. Η υψηλή ποιότητά τους, η ξεχωριστή γεύση τους και ο σεβασμός των παρασκευαστριών στην παράδοση τα έχει καθιερώσει στην ελληνική και ξένη αγορά. Οι παραδοσιακές μαρμελάδες και τα γλυκά της Χαλκιδικής, μετατρέπουν το πρωινό σε μοναδική γευστική απόλαυση για μικρούς και μεγάλους.
ΑΡΤΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ
Στους παραδοσιακούς αλλά και σύγχρονους φούρνους της Χαλκιδικής, ζυμώνονται και ψήνονται μοναδικά προϊόντα άρτου και αγνές αρτολιχουδιές. Το σκληρό σιτάρι που καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις στη Χαλκιδική και είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες, αμινοξέα, βιταμίνες και λιπαρά οξέα, χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη και οι παραδοσιακές συνταγές που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά το μετατρέπουν σε πεντανόστιμα αρτοσκευάσματα. Η υψηλή θρεπτική αξία των πρώτων υλών και ο σεβασμός στην παράδοση έχουν κάνει τα αρτοσκευάσματα της Χαλκιδικής πασίγνωστα και ανάρπαστα στους επισκέπτες της. Η Νικήτη φημίζεται για το παραδοσιακό ραβανί της, πάντα τέλεια σιροπιασμένο και με πλούσια γεύση.
Παϊδάκια και αγριογούρουνο. Μόλις 60χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, στον Ταξιάρχη του Χολομώντα, σε μια μοναδική καταπράσινη περιοχή με υπέροχα δάση οξιάς και πανοραμική θέα και στα τρία πόδια της Χαλκιδικής, σας περιμένουν στιγμές γαλήνης και γαστρονομικής απόλαυσης.
Παραδοσιακές ταβέρνες από ξύλο και πέτρα, αποτελούν μια τις καλύτερες επιλογές για τις χειμερινές εξορμήσεις σας. Δοκιμάστε διάφορα είδη κυνηγιού μαγειρεμένα με παραδοσιακές συνταγές και πλούσια ποικιλία ψητών, παϊδάκια ζουμερά, λουκάνικα, σπανακόπιτα και ψωμί ψημένο σε χωριάτικο πέτρινο φούρνο, καθώς και γιαούρτι με μέλι από το δάσος του Χολομώντα.
Μία ξεχωριστή αναφορά αξίζει και στις αξιόλογες προσπάθειες των γαστρονομικών φεστιβάλ της περιοχής καθώς τόσο το Sani Gourmet που γίνεται κάθε χρόνο στην Κασσάνδρα όσο και το Mpount Athos Area Kuzina στην προ του Άθωνα περιοχή έχουν πλέον καθιερωθεί ως γαστρονομικοί θεσμοί με τεράστια επιτυχία.
